Jonkheren
Cornelis
en Dirk
van Foreest
en de polder Het Koegras
1849 - 1921 |
Jonkheer
Meester Cornelis van Foreest
Op 22 mei 1875 overleed jonkheer
Cornelis Van Foreest (1817-1875), de grondlegger
van de huidige inrichting van de polder Het
Koegras. Hij maakte deel uit van de
regentenfamilie Van Foreest die van 1750 tot 1920
veel bestuurlijke invloed had in de gewesten
Noord Holland en West Friesland met de
belangrijkste steden Hoorn en Alkmaar.
De familie Van Foreest woonde op het landgoed
Nijenburg in Heiloo, dat zij via vererving had
verkregen, van de aan de Van Foreest verwante
familie Van Egmond van de Nijenburg, met de
opdracht dat het landgoed voor altijd in bezit
moest blijven van de familie Van Foreest.
Cornelis van Foreest was de oudste zoon van Dirk
van Foreest( 1792-1833) die getrouwd was met
Jacoba Elisabeth van der Palm. Toen zijn vader
stierf in 1833 werd hem, op 16 jarige leeftijd,
de taak opgedragen het familiebezit van Van
Foreest te beheren. Hij werd bijgestaan door zijn
achterneef Gerrit van Leeuwen, raadslid van
Alkmaar en officier van justitie. Jhr.Cornelis
Van Foreest had zelf al eerder aangegeven dat hij
wilde toetreden tot de krijgsmacht, de marine,
maar door de hem opgedragen verplichting het werk
van zijn overleden vader over te nemen, moest hij
daarvan afzien. Dat hij er niet naar uitzag om de
verplichtingen van zijn vader over te nemen bleek
uit zijn geringe haast om zijn rechtenstudie af
te ronden. Hij studeerde in Leiden en was zeer
verknocht aan het vrije studentenleven. Zijn
moeder heeft hem meermalen moeten aansporen zijn
studie af te ronden en nuttig bestaan op te
bouwen in Alkmaar. Daar ontmoette hij ook zijn
vriend, de later bekende theoloog/schrijver
Nicolaas Beets. |
| Jhr.Mr.Cornelis
van Foreest 1817-1875 |
|
| Johanna Elisabeth
Loopuyt 1816-1877 |
|
| Door het
overlijden van vader Dirk raakte de jonge
Cornelis, mede veroorzaakt door verdeling van de
erfenis over acht kinderen, in zorgelijke
financi�le omstandigheden. Dat veranderde toen
hij op 28 november 1839 in Schiedam trouwde met
zijn nicht Johanna Elisabeth Loopuyt. Zij was een
dochter van Mr. Pieter Loopuyt en Cornelia
Mathilde van der Palm. Haar vader was een zeer
gefortuneerde bankier, jeneverstoker en lid van
de Eerste Kamer. Cornelis kocht met behulp van
zijn schoonvader en een oom de erfdelen van zijn
minderjarige broers en zusters over, waardoor hij
landgoed Nijenburg kon behouden. |
Kaartje polder Het Koegras |
Jhr.Mr.Cornelis
van Foreest en de polder Het Koegras
In 1849 besloot het Rijk de
“domeingoederen” de polder Het Koegras,
gelegen tussen Callantsoog en Den Helder,
drooggelegd in 1817 tijdens de aanleg van het
Noord-Hollandskanaal, te gelde te maken. Bij de
veiling van de polder in Alkmaar
vertegenwoordigde Jhr.Mr.Cornelis Van Foreest de
belangen van zijn schoonvader Mr.Pieter
Loopuyt,
die de polder in dat jaar op 22 oktober verwierf
voor een bedrag van 689.951 gulden.
Jhr.Mr.Cornelis Van Foreest kreeg het beheer over
de polder. Hij werd daarbij gesteund door
J.Swerver, opzichter van Rijkswaterstaat te
Alkmaar.
De ontwikkeling van de polder Het Koegras werd
voortvarend aangepakt en na drie jaar was al veel
werk verzet. Het bestaande aantal boerderijen van
25 was uitgebreid met 19 nieuwe boerderijen. De
hoofdvaarten Callantsogervaart, de Middenvliet,
de Schoolvaart, de Middenvaart en de
Doggersvaart, gezamenlijk bijna 19 kilometer
lang, werden gegraven.Twee stenen schutsluizen
als verbinding met het Noord-Hollandskanaal
werden aangepast en acht bruggen, waaronder een
loopbrug naar de school werden aangebracht. Langs
de vaarten werden wegen aangelegd en voor de
waterbeheersing werden onder de hoofdwegen
diverse duikers van zes meter lang gelegd. Ook
werden de nodige dammen, scheringen, hekken en
grond en greppelwerk gerealiseerd.
In 1860 was de bebouwing nog uitgebreid met tien
kapitale boerenwoningen.
|
De
polder Koegras kreeg meerdere eigenaren en
een andere bestuursvorm
Op 5 juni 1872 overleed Mr. Pieter Loopuyt de
eigenaar van Koegras, de schoonvader van Cornelis
van Foreest. Zijn nalatenschap, waaronder de
gronden en opstallen van de polder Het Koegras
werd toen verdeeld over de erfgenamen, de acht
nog in leven zijnde kinderen van Pieter Loopuyt.
De totale waarde van de polder Het Koegras met
opstallen werd toen getaxeerd op iets meer dan
twee miljoen gulden.
Door de verdeling van het bezit van Pieter
Loopuyt, tot dan de enige eigenaar van gronden en
opstallen van de polder Het Koegras, moest worden
gezocht naar een andere bestuursvorm van de
polder. Op initiatief van Cornelis van Foreest
werd een jaar later, op 4 juli 1873, bij besluit
van de Staten Noord-Holland een Bijzonder
reglement van Bestuur voor de Polder Koegras
vastgesteld. Het nieuwe bestuur bestond uit drie
personen; Jhr. Mr. Dirk Van Foreest, ��n van
zijn jongere broers van Cornelis, werd voorzitter
met als leden Jhr. Mr. Cornelis Van Foreest en de
heer Jan Loopuyt, zoon van de overleden Pieter
Loopuyt. Het bestuur kende nog geen college van
Ingelanden. Marinus Johannes Thiele werd
aangesteld als secretaris-penningmeester.
Jhr.Mr.Dirk van Foreest was als zodanig de eerste
Dijkgraaf van de polder Het Koegras.
Dit bestuur kreeg vrijheid van handelen van de
erfgenamen van Pieter Loopuyt, de nieuwe
eigenaren van de polder Het Koegras.
Van 1850 tot 1880 kende de landbouw een gouden
tijd en de opbrengst van de pacht verviervoudigde
in die tijd van 21.000 naar 87.800 gulden.
De boerenbedrijven waren voornamelijk gemengde
bedrijven met veeteelt en akkerbouw, de verbouw
van aardappels en granen. Aansluitend brak de
crisis uit in de landbouw en daalde ook de waarde
van de landerijen met opstallen van de polder Het
Koegras. Met de komst van de bloembollentelers
van 1920 tot 1930 werd het weer beter, maar ook
dat kende een crisistijd tussen 1930 en 1940.
Dure bloembollengrond werd weer omgezet naar
grasland. Pas na de Tweede Wereldoorlog, rond
1948, veranderde dat met opnieuw de komst van
bloembollentelers uit “de Zuid”, de
omgeving van Haarlem en IJmuiden. Na het jaar
2000 is de veeteelt nagenoeg geheel uit de polder
Koegras verdwenen en worden de akkers
voornamelijk gebruikt voor bloembollenteelt met
wisselbouw van granen, bieten en groente.
Jhr.Mr.Cornelis Van Foreest werd in 1850 lid van
de Tweede Kamer, hij was zeer conservatief en
verdedigde het standpunt dat de bestuurlijke
leiding in handen moest zijn van aristocraten.
Hij was kamerlid tot zijn plotselinge dood in
1875. Hij stierf aan een acute
blindedarmontsteking in Den Haag. De opengevallen
plaats in het bestuur van de polder Het Koegras
werd toen ingenomen door Johannes Henricus
Loopuyt te Oosterbeek.
Jhr. Pieter van Foreest
De verplichtingen van Jhr.Mr.Cornelis van Foreest
jegens het beheer van familiebezittingen werden
overgenomen door zijn oudste zoon Jhr.Pieter Van
Foreest, die zich had gevestigd in Wieringerwaard
als herenboer. Hij was ook enige tijd
burgemeester-secretaris van Wieringerwaard.
Jhr.Pieter van Foreest moest tegen zijn zin
verhuizen naar Alkmaar naar het landgoed
Nijenburg. Volgens ��n van zijn dochters, hij
kreeg negen kinderen, was hij niet zo zakelijk
ingesteld en toen hij overleed in 1922 was veel
landbezit van de familie van Foreest, waaronder
bezittingen in de polder Koegras, verkocht en was
de bestuurlijke invloed van de regentenfamilie
Van Foreest ook afgelopen. Waarbij wel dient
vermeld, dat de bestuurlijke structuur van
polders waarover de Van Foreesten het beheer
hadden was veranderd in de huidig bekende
waterschappen met een bestuur bestaande uit
landeigenaren met
een gekozen dijkgraaf.
Het boscomplex van landgoed Nijenburg werd tussen
1924 en 1928 verkocht aan de Vereniging tot
behoud van Natuurmonumenten. Het buitenhuis
Nijenburg in Heiloo was na de dood van Pieter Van
Foeest in 1921 nog tot 1960 eigendom van de erven
van de familie Van Foreest, maar is toen vanwege
te hoog oplopende kosten voor onderhoud van het
monumentale buiten verkocht aan de Vereniging tot
behoud van Natuurmonumenten. De huidige eigenaar
is de Vereniging Hendrick de Keyser. |
Herinnering
aan Jhr. Mr Cornelis van Foreest in Julianadorp
In 1931 werd de naam van de polderweg vanaf de
Langevliet naar de kust in Julianadorp, de
Duinweg, veranderd in Van Foreestweg. De
naamgeving van de Van Foreestweg in Julianadorp
is ter herinnering aan Jhr. Mr. Cornelis Van
Foreest
(1817-1875). |
 |
Van
Foreestweg in Julianadorp
besluit Gemeente in 1931 |
|
De Van Foreestweg
2013 |
|
| Jonkheer
Meester Dirk van Foreest (1829-1921) |
| Jhr.Mr. Dirk van
Foreest 1829-1921- tekening
1854 |
|
Jhr.Mr.Meester
Dirk van Foreest, een jongere broer van Cornelis
Van Foreest, was kantonrechter in Schagen. Hij
werd na het overlijden van Pieter Loopuyt(1872)
en de verdeling van Koegras over de erfgenamen,
aangesteld als voorzitter van het nieuwe bestuur
van de polder Het Koegras. Hij is voorzitter
gebleven tot 1905 waarna hij werd opgevolgd door
Pieter Loopuyt jr, de zoon van Jan Loopuyt en
kleinzoon van Mr.Pieter Loopuyt de eerste
particuliere eigenaar van de polder Koegras. Dirk
van Foreest als voorzitter van het bestuur van
Koegras kreeg in 1887 een geschil met de
spoorwegen HIJSM die een lijn door Koegras had
gelegd. Er werd een proces gevoerd vanwege het
beheer van een spoorwegovergang in de
Middenvlietweg. De spoorwegen gelastte omliggende
boeren deze te beveiligen bij gebruik van de
overweg van de spoorlijn af te sluiten, maar zij
weigerden daarvoor de verantwoording te nemen en
voor de kosten op te draaien.
Uiteindelijk liep het uit op een voorstel van de
spoorwegen in 1893 dat zij tegen de kostprijs van
75 gulden per jaar, te betalen door het bestuur
van Koegras, de beveiliging van de spoorweg
overgang in beheer zou nemen. Jhr.Mr.Dirk van
Foreest heeft later in 1908 deze verplichting uit
eigen middelen afgekocht voor 2.142,86 gulden.
Pieter Loopuyt jr. sprak namens de bewoners van
Koegras zijn waardering uit voor dit vorstelijk
gebaar.
In 1906 werd Dirk Van Foreest ook mede-vennoot
van de “Maatschap ten doel hebbende het
verkoopen van bouwgrond in de polder
Koegras” met als direkteur Pieter Loopuyt
jr. De stichting van die Maatschap was ook de
aanloop tot het ontstaan van een dorp in het
centrum van de polder Koegras, eerst genoemd
Loopuytdorp en op 9 oktober 1909, met instemming
van Koningin Wilhelmina, de naam Julianadorp
kreeg.
Jhr.Dirk van Foreest was getrouwd met Anna
Gerarda Francina van Leeuwen
hij overleed op 31 maart 1921 in Alkmaar.
In 1912 werd op initiatief van Pieter Loopuyt jr.
en opzichter Mann het Dirk Van Foreest-Fonds
gesticht. Het fonds was bedoeld ter ondersteuning
van weduwen en wezen, armlastigen, zieken,
bejaarden en andere hulpbehoeven-
den in Koegras. Het beheer van het fonds is door
dhr. A.A.P.Loopuyt in 2017 overgedragen een
commissie
in Julianadorp.
Jhr. Mr. Dirk van Foreest en
beschrijving van polder Koegras 1849-1902
Onder verantwoording van Jhr. Mr. Dirk Van
Foreest is een belangrijk stuk geschiedenis van
de polder Het Koegras vastgelegd in de brochure
met de titel “Koegras
Archief 1849–1902“ Het archief geeft een
uitgebreide beschrijving weer van een stuk
geschiedenis en opsomming van werkzaamheden van
het bestuur van de polder Het Koegras in de
periode van 1849-1902.
Bij veel beschrijving over de polder Het Koegras
die nu in omloop zijn is vaak geciteerd uit die
brochure.
.
klik hier voor de complete
brochure Koegras-Archief 1849-1902
|
Een
beknopte persoonsbeschrijving van
Jhr.Mr.Cornelis van Foreest (1817-1875) |
Jhr.Mr.
C. van ForeestConservatief,
grootgrondbezitter die tijdens zijn
veeljarig lidmaatschap van de Kamers elk
liberaal voorstel bestreed. Ging na de
ontbinding van 1853 vanwege de
Aprilbeweging over van de Eerste naar de
Tweede Kamer.
Als voorstander van het particularisme
was hij tegen het afschaffen van
accijnzen op het malen van graan en het
slachten van vee.
Geharnast ridder volgens wie de volkeren
er waren om te worden geregeerd door de
aristocratie. Vermogend en invloedrijk in
West-Friesland. conservatief
(protestants), regeringsgezind ten tijde
van Willem II.
In de periode 1848-1875: buitengewoon lid
Eerste of Tweede Kamer |
Loopbaan
Landeigenaar te Heiloo
Advocaat te 's-Gravenhage, vanaf april
1838
Lid stedelijke raad van Alkmaar, van 4
oktober 1843 tot mei 1851
Schoolopziener, derde schooldistrict van
Noord-Holland,
van 1 december 1846 tot 1 januari 1858
Buitengewoon lid Tweede Kamer der
Staten-Generaal, van 18 september 1848
tot 8 oktober 1848 (voor Noord-Holland)
Lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, van
8 oktober 1850 tot 20 april 1853 (voor
Noord-Holland)
Lid Tweede Kamer der Staten-Generaal, van
16 juni 1853 tot 1 oktober 1875 (voor het
kiesdistrict Alkmaar) |
Nevenfuncties
Regent Provenhuis "Paling en Van
Foreest" te Alkmaar, vanaf 1833
(opvolger vader)
Penningmeester Zijpe- en Hazepolder, van
1833 tot 1860 (opvolger van vader)
Administrateur vicariegoederen van de St.
Cornelius te Haarlem, van 1839 tot 1847
Rechter-plaatsvervanger
Arrondissementsrechtbank te Alkmaar, van
1 juni 1847 tot november 1853
Heemraad Anna Paulownapolder, van 1850
tot 1854
Hoofdingeland Anna Paulownapolder, van
1854 tot 1856
Voorzitter Hollandsche Maatschappij van
Landbouw, van 1861 tot 1865
Regent Asyl Steenbeek te Hemmen
Dijkgraaf waterschap "De
Hondsbossche en Duinen tot Petten",
van 1871 tot 1875 |
Bijzondere
verdienste.
Bij de totale reconstructie
van de Hondsbossche Zeewering aan het
eind van de 19e eeuw speelde Cornelis van
Foreest een beslissende rol. In 1870 kwam
hij met een zelf ontwikkeld plan voor de
versterking van de bestaande Pettense
zanddijk met een zware buitenglooiing van
basaltzuilen tot 4.5 meter boven het
vloedpeil. Het lukte hem om significante
subsidies voor het project bij het Rijk
en de provincie los te krijgen, en zo
wist hij zijn vooruitstrevende, doch
kostbare plan te realiseren. De nieuwe
Hondsbossche Zeewering bleek een succes.
De zeewering doorstond de stormvloeden
van 1916 en de 1953 die elders zo veel
leed veroorzaakten |
Ridderorde
Ridder in de Orde van de Nederlandse
Leeuw, 1868 |
Bezit
van heerlijkheden
heer van Schoorl, Groet, Kamp en De
Nijenburg |
Gezin:
Getrouwd met: Johanna Elisabeth Loopuyt
1816-1877
3 kinderen:
Jkvr. Jacoba Elisabeth 1842-1909
Jkvr.Cornelia Mathilde van Foreest
1850-1931
Jhr. Pieter Van Foreest 1845-1922 |
|
Geraadpleegde
bronnen:
- Adel in Holland 2002 nr. 3 art. Van
stadsregenten tot Landjonkers
..de
Jonkheren Van Foreest 1750-1920 auteur Maarten
Prins
- Koegrasarchief 1849-1902 van Jhr.MR. Dirk Van
Foreest
- Het Koegras door mr.J.belonje
- Jhr.Mr. Pieter Van Foreest 23e
uitgave van vrienden van de Hondsbossche
- Polder Het Koegras 1873-1975 Regio Archief
Alkmaar
- foto's Cornelis van Foreest en Johanna
Elisabeth Loopuyt - Beeldbank Noordholland
- tekening Dirk van Foreest - Corrie Boon
- div. artikelen Noord Hollands Dagblad |
|
